Ως κεντρικό θέμα του Συνεδρίου της Εκκλησίας της Ελλάδας συζητήθηκε έντονα η απουσία του Ιεράρχη Αρχιεπισκόπου Ουκρανίας Επιφανίου.
Γράφει ο Γεώργιος Ν. Παπαθανασόπουλος
Η ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ τοῦ χειροτονημένου ἀπό ἀφορισμένο καί καθηρημένο Ἱεράρχη Ἀρχιεπισκόπου Οὐκρανίας Ἐπιφανίου, ἦταν τό σημαντικό στοιχεῖο ἀπό τό Συνέδριο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, τοῦ ὁποίου οἱ ἐργασίες ἔληξαν τήν περασμένη Κυριακή.
Συγκεκριμένα, παρά τήν ὁλόθερμη ὑποστήριξη πού ἔχει ὁ ἐν λόγῳ Ἀρχιεπίσκοπος ἀπό τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαῖο, δέν παρέστη στό ἐν λόγῳ Συνέδριο.
Ὁ λόγος ἦταν πώς ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἔκρινε πώς ἀφοῦ ἤθελε τήν μεγίστη δυνατή συμμετοχή τῶν κατά τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, θά ἔπρεπε νά θυσιάσει τήν παρουσία τοῦ μή κανονικοῦ Ἀρχιεπισκόπου Οὐκρανίας. Σημειώνεται ὅτι ὁ Ἀρχιεπίσκοπος κ. Ἱερώνυμος ἔχει ἀναγνωρίσει τόν κ. Ἐπιφάνιο, ὁ ὁποῖος ἀναφέρεται ὡς Κανονικός στά Δίπτυχα τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καί ὁ κ. Ἱερώνυμος τόν μνημονεύει…
Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος τῆς Ἑλλάδος ἔχει συλλειτουργήσει μέ τόν κ. Ἐπιφάνιο στήν Θάσο, ἀλλά δέν τόν ἔχει προσκαλέσει νά συλλειτουργήσουν στήν Ἀθήνα. Καί στήν Ἐκκλησία τῆς Κύπρου ὁ μακαριστός Ἀρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος ἀναγνώρισε ὡς κανονικό τόν Ἐπιφάνιο, τήν ἀπόφασή του ἀποδέχθηκε καί ὁ σημερινός Ἀρχιεπίσκοπος κ. Γεώργιος, ἀλλά δέν τόν ἔχει προσκαλέσει νά συλλειτουργήσουν στήν Λευκωσία.
Κατά πληροφορίες ἐκκλησιαστικῶν παραγόντων, στό περιθώριο τοῦ Διεθνοῦς Συνεδρίου καί στίς ἰδιαίτερες συναντήσεις πού εἶχε μέ τούς Ἀρχιεπισκόπους Ἀθηνῶν καί Κύπρου, ὁ κ. Βαρθολομαῖος ζήτησε νά προσκαλέσουν τόν Ἐπιφάνιο γιά νά ἐνισχύσουν τήν δεδομένα δύσκολη θέση τόσον ἐκείνου ὅσο καί τοῦ ἰδίου τοῦ Πατριάρχου. Ἀπό τήν ἄλλη πάλι οἱ δύο Προκαθήμενοι ἀντιλαμβάνονται τήν θέση τοῦ Οἰκ. Πατριάρχου, ἀλλά δέν θέλουν νά προκαλέσουν προβλήματα στίς Ἐκκλησίες τους.
Ὅπως εἶναι γνωστό, τά ἕως σήμερα ἀποδεκτά Πατριαρχεῖα καί οἱ Αὐτοκέφαλες Ἐκκλησίες εἶναι δεκατέσσερεις. Ἀπό αὐτές τόν κ. Ἐπιφάνιο ἔχουν ἀναγνωρίσει τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, τό Πατριαρχεῖο Ἀλεξανδρείας, ἡ Ἐκκλησία τῆς Κύπρου καί ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος. Δέν τόν ἔχουν ἀναγνωρίσει τά Πατριαρχεῖα Ἀντιοχείας, Ἱεροσολύμων, Μόσχας, Σερβίας, Ρουμανίας, Βουλγαρίας καί Γεωργίας, καί οἱ Αὐτοκέφαλες Ἐκκλησίες Πολωνίας, Ἀλβανίας καί Τσεχίας-Σλοβακίας. Ἐκκλησιαστικοί κύκλοι θεώρησαν πάντως θετικό τό γεγονός ὅτι ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης μέ τήν παρουσία του στό Συνέδριο ἔδειξε ὅτι ἀποδέχθηκε, ἤ ἀνέχθηκε, τήν ἀπόφαση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος νά μήν καλέσει τόν Ἐπιφάνιο.
Σημειώνεται ὅτι δέν προσεκλήθη καί ἡ Ἐκκλησία τῶν Σκοπίων, ἄν καί τό Πατριαρχεῖο τῆς Σερβίας ἔχει ἀναγνωρίσει τήν Αὐτοκεφαλία της. Τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο ἔχει ἀποκαταστήσει μαζί της κοινωνία, ἀλλά δέν ἔχει ἀκόμη ἀποδεχθεῖ τήν Αὐτοκεφαλία. Γιά αὐτήν τό Φανάρι ἔχει θέσει τόν ὅρο, ὁ Προκαθήμενός της νά φέρει τόν τίτλο τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀχρίδος, ἀλλά τά ὅριά του νά περιορίζονται στό σημερινό κράτος, πού, μετά τήν Συμφωνία τῶν Πρεσπῶν, ὀνομάζεται «Βόρεια Μακεδονία». Σημειώνεται ὅτι παλαιότερα τά ὅρια τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀχρίδος ἔφταναν ἕως τήν Θεσσαλία…
Γιά τό ὅτι ἀκόμη τό θέμα τῆς Αὐτοκεφαλίας τῆς γειτονικῆς Ἐκκλησίας δέν ἔχει διακανονισθεῖ, ὑπάρχουν δύο ἀπόψεις. Ἡ μία εἶναι ὅτι ἡ Σύνοδος τῶν Σκοπιανῶν Ἐπισκόπων ἐπιδιώκει ὁ Προκαθήμενός της νά διατηρήσει τόν τίτλο πού φέρει ἕως σήμερα, δηλαδή τοῦ «Ἀρχιεπισκόπου Ἀχρίδος καί Μακεδονίας», κάτι πού δέν δέχεται τό Φανάρι καί φυσικά ὅλοι οἱ Μητροπολῖτες τῆς Μακεδονίας. Ὑπάρχει καί ἡ ἄλλη ἄποψη, ὅτι ἀπό τήν μεριά του τό Φανάρι ἔχει θέσει ὡς ὅρο τῆς Αὐτοκεφαλίας τήν ἐκ μέρους τῆς Σκοπιανῆς Ἐκκλησίας ἀναγνώριση τοῦ μή κανονικοῦ Ἀρχιεπισκόπου Οὐκρανίας Ἐπιφανίου. Τό ὅτι τό Φανάρι καί Μητροπολῖτες τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἔχουν κοινωνία μέ τούς Σκοπιανούς Μητροπολῖτες, φαίνεται καί ἀπό τά συλλείτουργα πού ἔχουν τελεσθεῖ στό Φανάρι καί ἀλλοῦ.
Ἰδιαίτερη συνάντηση ὁ κ. Βαρθολομαῖος εἶχε καί μέ τόν Ἀρχιεπίσκοπο τῆς Ἀλβανίας κ. Ἀναστάσιο, μέ τόν ὁποῖο οἱ σχέσεις εἶναι σέ ἀρνητικό σημεῖο, ἀφοῦ ἄνθρωποι προσκείμενοι στό Φανάρι συμπεριφέρονται στόν κ. Ἀναστάσιο μέ χυδαῖο τρόπο, μή σεβόμενοι τήν πλούσια ἐκκλησιαστική προσφορά του στήν ἱεραποστολή στήν Ἀφρική, στήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, καί κυρίως στήν κατεστραμμένη ἀπό τό κομμουνιστικό καθεστώς τοῦ Χότζα Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Ἀλβανίας. Μεγάλη ἡ προσφορά τοῦ κ. Ἀναστασίου καί στήν θεολογική ἐπιστήμη, ὅταν ἐπί χρόνια ἦταν καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν.
Αὐτή ἡ ἀπαράδεκτη συμπεριφορά ἀνθρώπων πού πρόσκεινται στό Φανάρι ὀφείλεται σέ καθαρά ἐκκλησιαστικούς λόγους, ἐπειδή ὁ κ. Ἀναστάσιος δέν ἀναγνωρίζει ὡς κανονικό Ἀρχιεπίσκοπο Οὐκρανίας τόν κ. Ἐπιφάνιο. Ἡ ἐχθρότητα ἔναντι τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀλβανίας ἔφτασε στό σημεῖο ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀμερικῆς κ. Ἐλπιδοφόρος καί, κατ’ ἐπέκταση, τό Φανάρι νά ἐπιβραβεύσει «κληρικό, ὑπονομευτή τῆς ἑνότητος τῆς Ὀρθοδόξου Αὐτοκεφάλου Ἐκκλησίας τῆς Ἀλβανίας», ὅπως μέ ἀνακοίνωσή της κατήγγειλε ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς ἐν λόγῳ Ἐκκλησίας. Στήν ἴδια ἀνακοίνωση ἀναφέρεται ὅτι κατά τήν εἰς Ἐπίσκοπο χειροτονία του στό Φανάρι ὁ «ἐκ τῶν πρωταγωνιστῶν σχίσματος εἰς βάρος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀλβανίας Θεοφάνης Koja –ἔτσι ὀνομάζεται ὁ ὑπονομευτής τῆς ἑνότητος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀλβανίας, ἐχθρός τῆς Ἑλληνικῆς μειονότητας στήν Ἀλβανία καί χειροτονηθείς ἀπό τό Φανάρι Ἐπίσκοπος– ἀπήγγειλε τό Σύμβολο τῆς Πίστεως μέ τό filioque, παρουσίᾳ φυσικά τοῦ κ. Ἐλπιδοφόρου…».
Συνέπεια τῆς ἀπόφασης τοῦ κ. Βαρθολομαίου γιά τήν ἀναγνώριση τοῦ χειροτονηθέντος ὑπό καθῃρημένου καί ἀναθεματισμένου Μητροπολίτου Ἀρχιεπισκόπου Οὐκρανίας κ. Ἐπιφανίου, προκλήθηκε τό σχίσμα πού ὑπάρχει σήμερα στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Ἀπό τό 2019 καί τήν ἔναρξη τῆς ἐκκλησιαστικῆς κρίσεως στήν χώρα αὐτή ὁ Ἀρχιεπίσκοπος κ. Ἀναστάσιος εἶχε ἐπισημάνει ὅτι τά προκαλούμενα ἐκκλησιαστικά ρήγματα καί σχίσματα δέν τά ἐπουλώνει ὁ χρόνος (Σημ. ὅπως ὑποστήριζε τό Φανάρι.) Ἀντιθέτως τά βαθαίνει καί τά σκληραίνει. Ἡ ἀπόφαση τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας νά ἱδρύσει ἐξαρχία στήν ἀφρικανική ἤπειρο ἐπιβεβαίωσε τούς ἀρχικούς του φόβους, ὅπως τόνισε.
Ὁ κ. Ἀναστάσιος ἐπισημαίνει λόγο τοῦ Ἱεροῦ Χρυσοστόμου, πώς τό σχίσμα δέν εἶναι κατώτερο ἀπό τήν αἵρεση καί ἀπό τό 2019 ἔχει ζητήσει ἀπό τόν κ. Βαρθολομαῖο τήν σύγκληση Πανορθοδόξου Συνάξεως ἤ Συνόδου τό συντομότερο δυνατόν.
Τό Διεθνές Συνέδριο γιά τά 100 χρόνια τοῦ περιοδικοῦ «Θεολογία» δέν ἄφησε σημαντικά θεολογικά ὀφέλη στούς περισσότερους τῶν συμμετασχόντων. Αὐτός ἦταν καί ὁ λόγος πού ἐπικοινωνιακά δόθηκε ἔμφαση στά λογύδρια τοῦ Ἀρχιεπισκόπου κ. Ἱερωνύμου (κατά τήν προσφιλῆ του λέξη «νεφύδριο) κατά τό δεῖπνο καί τό γεῦμα πού παρατέθηκαν πρός τιμήν τῶν συμμετασχόντων Προκαθημένων καί ἀντιπροσώπων τῶν κατά τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν. Πράγματι, ὅπως ἐγράφη, ἦταν ἐπιτυχία ἡ παρουσία στό Συνέδριο τῶν δώδεκα ἀπό τίς δεκατέσσερεις τοπικές Ἐκκλησίες, ἤτοι τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου, τοῦ Πατριάρχη Ἀλεξανδρείας Θεοδώρου, τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κύπρου Γεωργίου, τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Τιράνων καί πάσης Ἀλβανίας Ἀναστασίου καί ἀντιπροσώπων ἀπό τά Πατριαρχεῖα Ἀντιοχείας, Ἱεροσολύμων, Σερβίας, Ρουμανίας, Βουλγαρίας, Γεωργίας, καί τήν Ἐκκλησία τῆς Πολωνίας. Ἀπουσίασαν τό Πατριαρχεῖο τῆς Μόσχας καί ἡ Ἐκκλησία τῆς Τσεχίας-Σλοβακίας. Ἄν προσεκαλεῖτο ὁ Ἐπιφάνιος στό Συνέδριο, θά ἦσαν μόνο ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης, ὁ Ἀλεξανδρείας καί ὁ Κύπρου. Ἡ εὐχή τοῦ κ. Ἱερωνύμου ἦταν θετική πρός τήν κατεύθυνση τῆς καταλλαγῆς μεταξύ τῶν Ἐκκλησιῶν, ἀλλά, μέ ἀνθρώπινα κριτήρια, εἶναι μόνο μία εὐχή, μακριά ἀπό τήν πολύ ἀρνητική πραγματικότητα. Ἄν ὁ Οἰκ. Πατριάρχης καί ὁ Πατριάρχης Μόσχας δέν ἀλλάξουν στάση, τό σχίσμα θά βαθύνει καί θά παγιωθεῖ, πρός μεγίστη ζημία τῆς Οἰκουμενικῆς Ὀρθοδοξίας.
Ἕνα ἀκόμη θετικό στό περιθώριο τοῦ Συνεδρίου ἦταν ἡ μετάβαση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου στό Α΄ Κοιμητήριο τῶν Ἀθηνῶν δέκα πέντε χρόνια μετά τήν κοίμηση τοῦ μακαριστοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος κυροῦ Χριστοδούλου καί ἡ τέλεση Τρισαγίου στόν Τάφο του. Κρίνεται θετική ἡ κίνηση τοῦ κ. Βαρθολομαίου, γιατί ἡ κάθε κίνησή του ἔχει τήν σημασία της.
