Σε ομιλίες τους πέρυσι, οι ηγέτες της Γαλλίας και της Γερμανίας προειδοποίησαν τους πολίτες τους πως έρχονταν δύσκολοι καιροί, καθώς η παγκόσμια οικονομία αντιμετώπιζε προκλήσεις που κυμαίνονταν από εμπορικές διαμάχες μέχρι γενικευμένο πόλεμο.
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν είπε πως η «εποχή της αφθονίας» είχε τελειώσει, για τον Όλαφ Σολτς της Γερμανίας τρεις δεκαετίες ανεμπόδιστου ελευθέρου εμπορίου που είχαν οδηγήσει σε ισχυρή οικονομική ανάπτυξη με χαμηλό πληθωρισμό έφταναν πλέον στο τέλος τους.
Ωστόσο αν ο στόχος ήταν να ετοιμαστούν τα κοινά τους για μελλοντικές θυσίες, τα μηνύματα δεν εισακούστηκαν- όπως έδειξαν οι μεγαλύτερες απεργίες στη Γερμανία για τους μισθούς εδώ και δεκαετίες και η ευρεία οργή στη Γαλλία για το σχέδιο Μακρόν για αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης.
Αντ’αυτού οι διαδηλώσεις δείχνουν πως πολλοί Ευρωπαίοι έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα πως, αν η οικονομική «πίτα» μειώνεται, τότε αυτό που έχουν μπροστά τους είναι ένας αγώνας για να αποτραπεί η περαιτέρω μείωση του δικού τους κομματιού.
«Αν κάποιος πρέπει να πληρώσει το κόστος, τότε ο κόσμος αγωνίζεται για να μην χρειαστεί να πληρώσει το κόστος» είπε ο Γκρέγκορι Κλέις, ειδικός σε θέματα οικονομικής διακυβέρνησης και δημόσιας πολιτικής στο οικονομικό think tank Bruegel, που εδρεύει στις Βρυξέλλες.
Από το αυξανόμενο βάρος της φροντίδας πληθυσμών που γηράσκουν και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής μέχρι τις επιπτώσεις πολεμικών και εμπορικών συγκρούσεων, πολλά από τα προβλήματα της Ευρώπης είναι παρόμοια με αυτά που αντιμετωπίζουν όλες οι βιομηχανικές οικονομίες. Ωστόσο συνιστούν πιο άμεσες προκλήσεις για μια περιοχή η οποία χρηματοδοτεί εκτενή κράτη πρόνοιας, είναι περήφανη που είναι το μεγαλύτερο εμπορικό μπλοκ του κόσμου και η υπερεξάρτηση της οποίας από τη Ρωσία για ενέργεια από ορυκτά καύσιμα ήρθε στην επιφάνεια λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.
Η σύγκρουση αυτή, που κρατά πλέον πάνω από χρόνο, η πανδημία Covid-19 και η κρίση στο κόστος ζωής που προκαλείται από τον πληθωρισμό έχουν φέρει τα πράγματα σε κρίσιμο σημείο.
Αν και πολλοί εργαζόμενοι χαμηλών εισοδημάτων στις ΗΠΑ ανακάλυψαν ότι οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού μετά τα lockdowns τους έδωσαν τη δυνατότητα να διαπραγματευτούν ισχυρές αυξήσεις μισθών, οι Ευρωπαίοι εργαζόμενοι στην αρχή έδωσαν προτεραιότητα στην εργασιακή ασφάλεια έναντι των υψηλότερων μισθών.
Η Γαλλία, η Γερμανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες αντιστάθμισαν μέρος της πίεσης στα νοικοκυριά με γενναιόδωρα καθεστώτα αδειών, ακολουθώντας με μια σειρά μέτρων στήριξης για να βοηθήσουν τους καταναλωτές να αντιμετωπίσουν τον πληθωρισμό και πάνω από όλα τις αυξήσεις στις τιμές των καυσίμων. Έκτοτε έγινε πιο ξεκάθαρο ότι πολλές εταιρείες στο μεταξύ αναπροσάρμοσαν τα περιθώρια (κέρδους) με αυξήσεις τιμών που όξυναν τον πληθωρισμό- κάτι που οι διαμορφωτές πολιτικής στην ΕΚΤ πλέον αναγνωρίζουν.
Τέτοια προγράμματα στήριξης επιβαρύνουν τον δημόσιο προϋπολογισμό, οξύνουν τα ελλείμματα και κάνουν τις κυβερνήσεις λιγότερο πρόθυμες να παρέχουν μεγάλες αυξήσεις στους εργαζομένους του δημοσίου τομέα.
«Νομίζω ότι γίνεται όλο και πιο αντιληπτό πως οι εργαζόμενοι χαμηλών εισοδημάτων έμειναν ακόμα πιο πίσω και ότι το χάσμα μισθών στη Γερμανία διευρύνεται» είπε ο Κάρστεν Μπρτσέσκι, επικεφαλής οικονομολόγος της ING Germany, προσθέτοντας πως είδε «αυξανόμενες εντάσεις» μεταξύ χαμηλών και υψηλών εισοδημάτων ανά την Ευρώπη.
Η μη στοχευμένη φύση κάποιων εκ των μέτρων που ελήφθησαν για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού σε κάποιες περιπτώσεις ωφέλησαν περισσότερο καταναλωτές που ήταν εύποροι παρά αυτούς που δυσκολεύονταν να τα βγάλουν πέρα. Εν τω μεταξύ, η άνοδος των κερδών των εταιρειών και των μετόχων άρχισε να ενισχύει την αίσθηση της ανισότητας.
«Το σύνθημα πως είμαστε όλοι μαζί σε αυτό είναι ξεκάθαρα αναληθές και οι εργαζόμενοι δεν θα ανεχτούν τέτοιου είδους ρητορική» είπε ο Όουεν Τούντορ, αναπληρωτής επικεφαλής της Διεθνούς Συνδικαλιστικής Ομοσπονδίας (International Trade Union Confederation).
O Τούντορ επιμένει πως η Ευρώπη παράγει αρκετό πλούτο για να υποστηρίζει εκτενή συστήματα συντάξεων και να εμποδίζει τους μισθούς στον δημόσιο τομέα να μένουν πίσω από τον πληθωρισμό- αρκεί οι κυβερνήσεις να κάνουν το πολιτικό βήμα της αναδιανομής αυτού του πλούτου, πχ μέσω αυξήσεων στη φορολόγηση. Λίγοι έχουν φανεί πρόθυμοι να το κάνουν αυτό τα τελευταία χρόνια, λόγω του φόβου της ήττας στις εκλογές. Η άλλη επιλογή- να αφεθεί το χρέος να μεγαλώσει κι άλλο- φαίνεται δύσκολη: Τα όρια της ΕΕ στα ελλείμματα που «πάγωσαν» μετά την πανδημία θα τεθούν ξανά σε ισχύ από το 2024.
Περισσότερες απεργίες αναμένονται στη Γερμανία, εκτός και αν σημειωθεί πρόοδος στις διαπραγματεύσεις, και οι διαμαρτυρίες στη Γαλλία που πλήττουν διυλιστήρια και άλλα τμήματα της οικονομίας συνεχίζουν να έχουν ισχυρή στήριξη από τους πολίτες.
Οι κυβερνήσεις Μακρόν και Σολτς αναζητούν τρόπους να αντιμετωπιστεί η δυσαρέσκεια, με τον Μακρόν ειδικά να πλήττεται περισσότερο λόγω της ήδη χαμηλής προσωπικής του δημοτικότητας.
Καθώς η δυσαρέσκεια ενισχύεται, πιο ακραία κόμματα βλέπουν ευκαιρίες να επωφεληθούν- ειδικά στη Γαλλία, όπου η άνοδος Μακρόν στην εξουσία το 2017 ως επικεφαλής ενός νέου κεντρώου κινήματος έλαβε χώρα σε βάρος των καθιερωμένων κομμάτων. «Ο Μακρόν έχει φάει την κεντροαριστερά και την κεντροδεξιά» είπε ο Κλέις του Bruegel. «Η μόνη εναλλακτική που μπορεί να έχει ο κόσμος είναι η ακροδεξιά».
