Στην παρούσα περίπτωση ο εκπρόσωπος πρέπει να τετραγωνίζει τον κύκλο, εκφράζοντας τα κράτη-μέλη, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, την Κομισιόν και την κοινοτική γραφειοκρατία
- Από τον ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΤΑΡΚΑ *
Οι επαφές του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκου Χριστοδουλίδη με τον πρωθυπουργό Κυρ. Μητσοτάκη και την αντιπολίτευση ανέδειξαν τη συναίνεση της Αθήνας στο σχέδιο της Λευκωσίας για πιο ενεργή εμπλοκή της Ε.Ε. στο πρόβλημα της Μεγαλονήσου.
Κυρίαρχο στοιχείο των πρωτοβουλιών του κ. Χριστοδουλίδη θα είναι το αίτημα προς την Ε.Ε. να ορίσει ειδικό αξιωματούχο της για το Κυπριακό. Παραμένει ασαφές αν θα δοθεί έμφαση, πρώτα, στην ουσία της συγκεκριμένης πολιτικής εντολής-εξουσιοδότησης προς τον αξιωματούχο. Ή αν θα προτιμηθεί αρχικά η περιγραφή του ως «ειδικού απεσταλμένου» ή «ειδικού εκπροσώπου» ή «ειδικού συντονιστή» και αργότερα -βάσει αυτής- να γίνει διευκρίνιση των αρμοδιοτήτων του.
Μέχρι τότε, μέτρο σύγκρισης δεν μπορεί, προφανώς, να είναι η ανάλογη παλαιά πρακτική του Στέιτ Ντιπάρτμεντ (με την οποία ομοιάζει η ιδέα Χριστοδουλίδη), γιατί εξέφραζε μόνο μία χώρα. Στην παρούσα περίπτωση ο εκπρόσωπος πρέπει να τετραγωνίζει τον κύκλο, εκφράζοντας τα κράτη-μέλη, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, την Κομισιόν και την κοινοτική γραφειοκρατία. Εξάλλου, η αμερικανική ορολογία άλλοτε αντικατόπτριζε τον βαθμό ενδιαφέροντος του Λευκού Οίκου για την επίλυση του Κυπριακού και άλλοτε τις φιλοδοξίες και την ισχύ του εκάστοτε εκπροσώπου. Για παράδειγμα, μέγιστο το κύρος του θρυλικού Κλαρκ Κλίφορντ και του συνεργάτη του, Μάθιου Νίμιτς, τη δεκαετία του ’70 και άλλες οι προτεραιότητες, τη δεκαετία του ’90, του πανούργου Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ με στόχο να αναδειχθεί σε νέο Κίσινγκερ. Και διαφορετικό, λίγο μετά, το βεληνεκές του ικανού αλλά αλαζονικού διπλωμάτη Τομ Μίλερ, που αφενός πολιτικολογούσε στην Αθήνα και τη Λευκωσία και αφετέρου συνδιαλεγόταν με τους -τότε πανίσχυρους και πιθανούς πραξικοπηματίες- ανώτατους αξιωματικούς στην Αγκυρα.
Σε κάθε περίπτωση, οι ιδέες Χριστοδουλίδη κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση, επειδή πρέπει να εξευρεθούν αποτελεσματικός διαπραγματευτής και τρόποι συνδιαλλαγής ή πίεσης της Τουρκίας. Ωστόσο, το ερώτημα είναι τι θα γίνει στην πράξη αν, βεβαίως, γίνει τελικά δεκτή η πρόταση και οι «27» συναινέσουν στον ακριβή ρόλο και στην πραγματική ισχύ του εκπροσώπου. Γιατί, αν δεν υπάρξουν οι απαραίτητες ασφαλιστικές δικλίδες και προληπτικές ενέργειες της Αθήνας και της Λευκωσίας, τότε υπάρχει μέγιστος κίνδυνος ο νέος θεσμός να εκφυλιστεί σε δύο επίπεδα. Πρώτον, με τον εκπρόσωπο να ταξιδεύει στο τρίγωνο Αθήνα – Λευκωσία – Αγκυρα, αλλά μετά κανείς να μην του δίνει σημασία στον ΟΗΕ, στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, στο Φόρεϊν Οφις ή και εντός Βρυξελλών. Δεύτερον, με τον εκπρόσωπο, αντί για αγγελιαφόρος και ισχυρός διαπραγματευτής της Ε.Ε. στην Αγκυρα, να εξελίσσεται σε κομιστή των τουρκικών απαιτήσεων προς τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.
Αλλωστε, υπάρχουν πολλά κακά παραδείγματα του παρελθόντος, με κορυφαίο τον επίτροπο Εξωτερικών Σχέσεων Βαν ντερ Μπρουκ. Νωπές είναι ακόμα οι δυσάρεστες αναμνήσεις της ελληνικής διπλωματίας και από τον ύπατο εκπρόσωπο της Ε.Ε. Ζ. Μπορέλ κατά τη διάρκεια των κρίσεων στον Εβρο, στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο. Ούτε και ο κ. Χριστοδουλίδης πρέπει να είναι ικανοποιημένος με τον κ. Μπορέλ και την πρόεδρο της Κομισιόν Ουρσουλα φον ντερ Λάιεν, που εξουδετέρωσαν τις προτάσεις του (τότε ως υπουργού Εξωτερικών) για αυτοματοποιημένο μηχανισμό κυρώσεων κατά της Τουρκίας. Αναγκαστικά, ως Πρόεδρος πια, δεν κάνει καν λόγο για ενδεχόμενο κυρώσεων.
Ο κ. Χριστοδουλίδης θα κάνει ένα πρώτο πετυχημένο βήμα καταθέτοντας τις φρέσκες κυπριακές προτάσεις στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο την προσεχή εβδομάδα. Τα δύσκολα όμως θα αρχίσουν όταν επιλεγεί το πρόσωπο που θα συνομιλεί με τον Τούρκο πρόεδρο Ρ.Τ. Ερντογάν ή τον διάδοχό του. Τότε μόνον θα απαντηθεί το μείζον ερώτημα για το πλήθος και το είδος των απαιτήσεων της Αγκυρας και το εύρος των ανταλλαγμάτων που θα είναι πρόθυμες να προσφέρουν οι Βρυξέλλες και η Λευκωσία.
* Εκδότης του περιοδικού «Αμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη
