Τέσσερα σημάδια που δείχνουν σκηνικό… 1974-
«Η Τουρκία δεν είναι οπαδός των εκπλήξεων στην εξωτερική πολιτική. Πάντα προαναγγέλλει τις κινήσεις της. Και ξέρει να αξιοποιεί τα κενά. Περιφερειακά και διεθνή προς όφελος των συμφερόντων της». Σε αυτό το πλαίσιο τοποθετούν την συμπεριφορά της Αγκυρας, εδώ και δεκαετίες πολλοί αναλυτές, διπλωμάτες αλλά και πρώην αξιωματούχοι του υπουργείου Εξωτερικών, υπογραμμίζοντας ότι η συμπεριφορά της Τουρκίας είναι δομική και όχι ευκαιριακή.
Παρατηρώντας τις εξελίξεις δε στη σκιά της διαρκούς κλιμάκωσης της έντασης στα ελληνοτουρκικά, αναφέρονται και σε ομοιότητες στη διεθνή πολιτική σκηνή, με το 1974, που ευνοούν τη δημιουργία «κενών», τα οποία η Αγκυρα έχει ήδη αναγνωρίσει και αξιοποιεί, ως δύναμη «μεσαίας τάξης» που επιχειρεί να αναδυθεί.
Ως στόχος της Αγκυρας αναγνωρίζεται το γκριζάρισμα και η προώθηση διεκδικήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο, με την περιοχή να θυμίζει «καζάνι που βράζει». Αναλυτές σημειώνουν ότι η Αγκυρα παρά τις απειλές και την επιθετική ρητορική δεν επιθυμεί ένα «θερμό επεισόδιο», αλλά προώθηση των μεθοδεύσεών της μέσω των εκβιασμών, όπως π.χ. το Μεταναστευτικό, ωστόσο οι εξελίξεις δοκιμάζουν στον μέγιστο βαθμό τις αντοχές της Αθήνας, αλλά και της Λευκωσίας σε ένα επικίνδυνο παιχνίδι ισορροπιών.
ΗΠΑ: Τραμπ όπως… Νίξον
Ενας από τους ισχυρούς παίκτες που είχε σημαντικό ρόλο το 1974 στις εξελίξεις στην Κύπρο και το πραξικόπημα, το οποίο ακολούθησε η τουρκική εισβολή, με στόχο τον απόλυτο έλεγχο του νησιού, λόγω της γεωστρατηγικής σημασίας της θέσης του ήταν οι ΗΠΑ. Ενορχηστρωτής χρακτηρίζεται ο αμερικανός ΥΠΕΞ, Χένρι Κίσινγκερ, λόγω του κενού εξουσίας κατά την προεδρία του Ρίτσαρντ Νίξον εξαιτίας του σκανδάλου Γουότεργκεϊτ. Η προεδρία Τραμπ, τα σκάνδαλα και ο συχνά αναφερόμενος «θαυμασμός» του αμερικανού προέδρου σε πρόσωπα όπως ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, καθώς και η διάσταση Λευκού Οίκου με το «βαθύ κράτος» του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, παραπέμπουν σε ένα νέο «κενό», δημιουργώντας συνειρμούς που ενδεχομένως ευνοούν τις πολιτικές της Αγκυρας.
Ελλάδα: Ανοιχτές πληγές
Η Ελλάδα το 1974 έβγαινε από μία επταετή δικτατορία, επιχειρώντας συμβιβασμούς που δεν θα οδηγούσαν σε έναν νέο εθνικό διχασμό με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή να επιχειρεί την αποκατάσταση της δημοκρατίας με τη χώρα σαφώς αποδυναμωμένη. Η Ελλάδα του 2020, μόλις έχει βγει από μία βαθιά οικονομική κρίση, την οποία ακολούθησε η πανδημία του Covid-19, επιχειρώντας ανασύνταξη δυνάμεων και επούλωση των πληγών. Στόχος είναι η ενεργοποίηση όλων των διαύλων διπλωματίας, και επιχειρεί οχύρωση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, επιδιώκοντας εκτόνωση της έντασης με την Τουρκία. Η Αθήνα σαφώς δεν θέλει μία κρίση τύπου 1974, ή 1996 (Ιμια), τονίζοντας ωστόσο ότι δεν έχει πρόθεση υποχώρησης στα κυριαρχικά της δικαιώματα. Την ίδια στιγμή η αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης που δημιούργησε η Τουρκία στον Εβρο χαρακτηρίζεται επιτυχημένη, αλλά η ελληνική διπλωματία, θέλει αποφυγή μίας κρίσης και στο Αιγαίο, που θα μπορούσε να βγει εκτός ορίων.
Κύπρος: Εφιάλτης νέου «Αττίλα»
Ο πρόεδρος Μακάριος, το 1974 αγνόησε τις προειδοποιήσεις και τις ενδείξεις για τα όσα σχεδιάζονταν να ακολουθήσουν. 46 χρόνια μετά η Κυπριακή Δημοκρατία βρίσκεται αντιμέτωπη με έναν τρίτο «Αττίλα», καθώς τα τουρκικά ερευνητικά και γεωτρύπανα έχουν εισβάλλει στην ΑΟΖ της χώρας, πραγματοποιώντας έρευνες, κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, ενώ την ίδια στιγμή συνεχίζεται η τουρκική κατοχή. Η Λευκωσία όπως και το 1974, έτσι και σήμερα, δέχεται πλήθος δηλώσεων συμπαράστασης και καταδίκης της τουρκικής πρακτικής, πάντα σε επίπεδο ρητορικής. Σε επίπεδο πράξεων επιχειρεί τη θωράκισή της μέσω των διπλωματικών οδών αναγνωρίζοντας ότι η λύση δεν μπορεί να δοθεί μέσω της στρατικοποίησης των εξελίξεων…
Τουρκία: Πιο ισχυρή και εξελιγμένη
Η Τουρκία εν έτει 2020 εμφανίζεται πιο ισχυρή και εξελιγμένη από ό,τι το 1974. Ακόμα και αν υποβόσκει μία πολιτική κρίση, έχει πετύχει αλλαγή του συσχετισμού δυνάμεων. Οι συμμαχίες της συνδέονται με ισχυρά οικονομικά συμφέροντα, που ακόμα και αν η τουρκική προκλητικότητα, καταδικάζεται διεθνώς, ωστόσο δεν επιτρέπουν να της επιβληθούν κυρώσεις. Η ΕΕ χρησιμοποιεί σκληρή ρητορική, ωστόσο, όπως δήλωσε ξεκάθαρα ο κύπριος πρόεδρος, Νίκος Αναστασιάδης, δείχνοντας το Βερολίνο, λόγω αυτών των συμφερόντων δεν λαμβάνει κανένα μέτρο. Την ίδια στιγμή το ΝΑΤΟ χαϊδεύει σκανδαλωδώς την Αγκυρα, ενώ και οι ΗΠΑ έχουν καταστήσει σαφές ότι στόχος είναι η Τουρκία να παραμείνει στη Δύση. Συμφέροντα τα οποία συνολικά επιβάλλουν «κενά» πολιτικής αντίδρασης, που εκμεταλλεύεται η Αγκυρα και ως μεσαία δύναμη, προωθεί τις διεκδικήσεις της, με υπαρκτά παραδείγματα την εμπλοκή της στη Συρία και τη Λιβύη…
Αλεξάνδρα Φωτάκη
ΙΝ
