Ιστορική μνήμη: τι οδήγησε στην πτώση του Αιτωλικού;
1 Μαρτίου 1826. Παραδίδεται τὸ Αἰτωλικόν
Από Φιλονόη
Ὁ Ἰμπραὴμ πασσᾶς τῆς Αἰγύπτου ἀπὸ τὶς 26 Δεκεμβρίου τοῦ 1825 διεβίβασε μέρος ἀπὸ τὰ στρατεύματά του στὴν Στερεὰ Ἑλλάδα μὲ στόχο νὰ καταπνίξῃ καὶ τὴν ἐπανάστασιν τῶν Μεσολογγιτῶν.
Ἤδη τὸ μεγαλύτερον τμῆμα τῆς ἐπαναστάσεως στὴν Πελοπόννησο τὸ κατέπνιξε καὶ τὰ περισσότερα φρούριά της εἶχαν περάση στὸν ἔλεγχό του.
Ἡ Β΄ Πολιορκία τοῦ Μεσολογγίου ξεκίνησε ἀπὸ τὸν Κιουταχῆ Μεχμὲτ Ῥεσὶτ πασσᾶ στὶς 15 Ἀπριλίου τοῦ 1825 καὶ διαρκῶς στένευε καὶ περιόριζε τοὺς πολιορκημένους.
Ὁ τελευταῖος τους ἀνεφοδιασμός σὲ τρόφιμα καὶ πολεμοφόδια ἐπραγματοποιήθη στὶς 25 Ἰανουαρίου τοῦ 1826 ἀπὸ τὸν ἡνωμένο Ἑλληνικὸ στόλο, ὑπὸ τὴν ἀρχηγεία τοῦ Ἀνδρέα Βώκου Μιαούλη. Ἀπὸ τότε καὶ μετά, μὰ δίχως νὰ ἀπομακρυνθοῦν τὰ γυναικόπαιδα καὶ οἱ ἄμαχοι, ἡ πολιορκία μετετρέπετο σὲ μέγγενη, ποὺ διαρκῶς ἔσφιγγε γύρω ἀπὸ τοὺς ὑπερασπιστὲς τῆς ἡρωϊκῆς πόλεως, ποὺ καθημερινῶς ἐδέχοντο τοὐλάχιστον δύο χιλιάδες βόμβες, ἀπὸ τοὺς Γάλλους κανονιοβολιστὲς τοῦ Ἰμπραῆμ.
Ἀπὸ τὸν τελευταῖο ἀνεφοδιασμό τους καὶ μετὰ οἱ Μεσολογγίτεςγνώριζαν πὼς ὁ Ἰμπραὴμ δὲν θὰ περιορίζετο μόνον στὴν ἀπὸ ξηρᾶς πολιορκία του. Ἡ παρουσία τοῦ στόλου του ἀφ΄ ἑνός, ποὺ ἀπέκλεισε τὴν λιμνοθάλασσα, ἀπαγορεύοντας σὲ ὁποιοδήποτε πλοῖο νὰ περάσῃ καὶ νὰ ἐπικοινωνήσῃ μὲ τοὺς πολιορκημένους, μὰ καὶ ἡ ταχυτάτη κατασκευὴ στόλου πλοιαρίων ἱκανῶν νὰ μεταφέρουν στρατεύματα μέσα στὴν λιμνοθάλασσα, ἐπιβεβαίωσε τὸ παράλογον τοῦ ἀγῶνος τους. Μὰ παρέμειναν ἐκεῖ ἀρνούμενοι νὰ παραδοθοῦν, δίδοντας στὸν πλανήτη ἕνα ἀπὸ τὰ σημαντικότερα μηνύματα γιὰ τὴν προάσπισιν τῆς ἐλευθερίας τοῦ Ἀνθρώπου.
Ὁλοκληρώνοντας ὁ Ἰμπραὴμ τὴν ναυπήγησιν τοῦ νέου του στολίσκου, στὶς 25 Φεβρουαρίου τοῦ 1826, μὲ 3.000 στρατὸ καὶ μὲ ἀρχηγὸ τῆς ἀποστολῆς τὸν Χουσεΐν μπέη τῆς Γαστούνης, δίδει ἐντολὴ καταλήψεως τοῦ Βασιλαδίου. Τὸ Βασιλάδι, λόγῳ τῆς θέσεώς του, ἦταν τὸ σημεῖον ἐλέγχου τῆς πόλεως, ἐφ΄ ὅσον σὲ αὐτὸ πατοῦσαν οἱ ἐκτὸς τῆς πόλεως γιὰ νὰ ἀνεφοδιάσουν τὸ Μεσολόγγι.
Οἱ ἐλάχιστοι ὑπερασπιστές του ὅμως δὲν ἄντεξαν καὶ στὶς 26 Φεβρουαρίου τὸ Βασιλάδι πέρασε στὰ χέρια τῶν Αἰγυπτίων.
Δύο ἡμέρες ἀργότερα ἐπανελήφθη τὸ σκηνικὸ καὶ μὲ τὴν νησίδα Ντολμᾶ, ποὺ προστάτευε τὸ Αἰτωλικόν.
Οἱ ἡρωϊκοί του ὑπερασπιστές, πλὴν ἐλαχίστων ποὺ διέφυγαν τὴν τελευταία στιγμή, κατεσφάγησαν.
Τὸ Μεσολόγγι πλέον παρέμενε σχεδὸν ἀπεκομμένο ἀπὸ κάθε ἐπικοινωνία μὲ τὸν ἔξω κόσμο, ἀλλὰ καὶ μὲ μοναδική του ὑποστήριξιν τοὺς ὑπερασπιστὲς τοῦ Αἰτωλικοῦ.
Ἡ φρουρὰ τοῦ Αἰτωλικοῦ ὅμως δὲν εἶχε τὸ ἴδιο σθένος μὲ τοὺς γενναίους ὑπερασπιστὲς τοῦ Ντολμᾶ.
Πανικόβλητοι, μετὰ τὴν αἱματηρή ἅλωσίν του, ξεκίνησαν τὶς διαπραγματεύσεις μὲ τοὺς Αἰγυπτίους τὴν ἰδίαν νύκτα, ἐνᾦ πολλοὶ ὑπερασπιστές του κατάφεραν νὰ διαφύγουν ὑπὸ τὴν προσταστία τοῦ σκότους.
Τὴν 1η Μαρτίου τοῦ 1826 τὸ Αἰτωλικὸν παρεδίδετο στὶς δυνάμεις τοῦ Ἰμπραῆμ πασσᾶ.
Οἱ ἔγκλειστοι ἐδέχθησαν τόσο προσβλητικοὺς ἐλέγχους ὅταν οἱ «Τοῦρκοι διαλέγουν τὰ παιδιὰ καὶ τὶς νεώτερες γυναῖκες, ποὺ …ταὶς ἔψαξαν σχεδὸν καὶ εἰς τὰ ἀποκρυφα διὰ πολύτιμον πρᾶγμα», ποὺ οἱ Μεσολογγίτες ἀηδιασμένοι μεγιστοποίησαν τὴν ἀπόφασίν του γιὰ ἀντίστασιν.
Μόνον ἡ πείνα πλέον ἦταν ὁ πραγματικὸς ἐχθρὸς τῶν ἐγκλείστων.
Ὁ καθημερινὸς βομβαρδισμός, ποὺ σύμφωνα μὲ τὸν Μάγερ ἀπὸ τὶς 12 Φεβρουαρίου ἔως τὴν 1η Μαρτίου, εἶχε δεχθῆ ἡ πόλις τοὐλάχιστον 17.000 βόμβες, ἄν καὶ δολοφονοῦσε ἀμάχους, γιὰ τοὺς Μεσολογγίτες ἦταν ἀντιμετωπίσιμος. (Ὁ Μίχος ἀναφέρει πὼς ἀπὸ τὴν 12ην Φεβρουαρίου ἔως καὶ τὰ μεσάνυκτα τῆς 15ης Φεβρουαρίου εἶχαν πέση 3.314 βόμβες καὶ 5.256 κανονιοβιλισμοί.)
Ὅμως ἡ πείνα δὲν ἦταν ἀντιμετωπίσιμος.
Ἤδη ἀπὸ τὶς 10 Μαρτίου τὰ τρόφιμα «ἐξέλιπον ὁλοτελῶς καὶ ἀπὸ αὐτὴν τὴν φουράν», βάσει τῶν περιγραφῶν τοῦ Μίχου. Καὶ ἀκόμη ἀνέμενον τὴν βοήθεια ἀπὸ τὴν κυβέρνησιν, ποὺ ὅμως δὲν ἔφθασε.
Φιλονόη
Σημείωσις
Ἀπὸ τὶς 17 Ἰανουαρίου, μὲ τὸ πλοῖον τοῦ Σαχτούρη, εἶχαν ἀποστείλη ἐπιτροπὴ γιὰ νὰ ἐκθειάσῃ στὴν κυβέρνησιν τὸ μέγεθος τῶν προβλημάτων ποὺ ἀντιμετώπιζαν οἱ πολιορκημένοι. Ἡ ἐπιτροπή, τῆς ὁποίας μέλος ἦταν καὶ ὁ Σπυρομίλιος, ἔφθασε στὸ Ναύπλιον στὶς 3 Φεβρουαρίου τοῦ 1826, μετὰ ἀπὸ πολλὲς περιπέτειες. Πρῶτο μέλημα τῆς ἐπιτροπῆς ἦταν τὸ νὰ ἐκθέσῃ στὴν κυβέρνησιν τὸ μέγεθος τοῦ προβλήματος, ἀλλὰ ἡ κυβέρνησις εἶχε ἄλλα ζητήματα, σοβαρότερα.
Ἤδη τὸ πλαστὸ Ἐκτελεστικὸν τοῦ Λαζάρου (πραγματικά) καὶ τοῦ Γεωργίου Κουντουριώτου (ποὺ λειτουργοῦσε ὡς βιτρίνα τοῦ ἀδελφοῦ του), ποὺ εἶχε σφετερισθῆ τὴν ἐξουσία ἀπὸ τὸ νόμιμον, προετοίμαζε «μὲ δόξα καὶ τιμή» τὴν Γ’ Ἐθνοσυνέλευσιν. Στὸ περιθώριον τῆς προετοιμασίας αὐτῆς ἔφθασε καὶ ἡ ἐπιτροπὴ τοῦ Μεσολογγίου, ἀναζητώντας ἀπεγνωσμένα βοήθεια.
Κι ἐνᾦ ὅλοι ὑπόσχοντο νὰ βοηθήσουν ἐπισήμως, μόλις πλησίαζαν τὰ μέλη τῆς ἐπιτροπῆς ἐτίθετο ἐκβιασμὸς ὠμὸς καὶ τρισάθλιος: «Ποιό κόμμα θά ὑποστηρίξουν;»
Μὰ ἡ ἐπιτροπὴ δὲν εἶχε κομματικὰ βαρίδια.
Κι ἔτσι, στὸν βωμὸ τῆς ἐξουσίας τῶν κομμάτων τοῦ Κωλέττου, τοῦ Μαυροκορδάτου καὶ τοῦ Κουντουριώτου ἐθυσιάσθη τὸ Μεσολόγγι στυγνὰ καὶ κυνικά.
«Πλήν, ὅταν τὸ Ἔθνος εὑρίσκεται εἰς κόμματα, ἡ ἀδιαφορία δὲν προξενεῖ καλόν, ἀλλὰ μάλιστα βλάβην` καὶ ἰδοῦ πραγματικῶς τὶ μετὰ ἡμέρας ἐσυνέβη ἡμῶν τῶν ἰδίων, ἀφ΄ οὖ ἐπληροφορήθησαν τᾦ ὄντι ὅτι δὲν ἐμελετούσαμε νὰ ἐνισχύσωμεν κανὲν κόμμα, ἀδιαφόρεσαν ὅλα τὰ κόμματα ἀπ΄ ἡμᾶς, καὶ ἐν ᾦ τοὺς ὡμιλούσαμε γιὰ τὸ Μεσολόγγιον ὅλοι ἔλεγαν τὸ …«ναί, ἔχετε δίκαιον», ἀλλὰ δὲν ἐσύμπραττον ὑπὲρ αὐτοῦ μὲ ζῆλον ` ἐν ᾦ ἂν εἴχομεν ἐγκολπωθῇ ἕν κόμμα, μὲ τὴν ψῆφον τοῦ Μεσολογγίου ἐνισχύετο, καὶ ἐπομένως αὐτὸ τὸ κόμμα ἤθελε ἦτο ὁ προστάτης τοῦ Μεσολογγίου….
…Ἀλλὰ κατὰ δυστυχίαν μεταξὺ εἰς τὰ διάφορα κόμματα ἐκείνης τῆς περιόδου ἦτο καὶ ἕν, τὸ ὁποῖον ἐπεθύμει τὴν πτῶσιν τοῦ Μεσολογγίου καὶ ὅλης τῆς Στερεᾶς Ἑλλάδος ὥστε νὰ δυνηθῇ εὐκόλως νὰ ἀποκατασταθῇ ἡ Πελοπόννησος ἓν πριγκηπᾶτον ὡς τὰ τῆς Μολδοβλαχίας, καὶ ἐπομένως ὁ κομματάρχης Πρίγκηψ.»
Σπυρομίλιος
«Τὸ ἀγγλικὸ κόμμα, (ποὺ ἀρχηγός του ἦτο ὁ Μαυροκορδᾶτος) λογάριαζε πὼς ἡ πτῶσις τοῦ Μεσολογγίου θὰ ἔδιδε μεγαλυτέραν ἀξία στὴν αἴτησίν του γιὰ προστασία…» (τῆς Πελοποννήσου καὶ τοῦ πριγκηπάτου ποὺ σχεδίαζε.)
Philippe Jourdain
Πληροφορίες ἀπό:
«Ἀπομνημονεύματα τῆς Δευτέρας Πολιορκίας τοῦ Μεσολογγίου»Σπυρομίλιος
«Ἀπομνημονεύματα τῆς Δευτέρας Πολιορκίας τοῦ Μεσολογγίου», Ἀρτέμιος Μῖχος
«Ἐνθυμήματα Στρατιωτικά», Νικόλαος Κασομούλης
«Ἡ Ἐπανάστασις τοῦ ’21», Φωτιάδης Δημήτριος
«Ἡ Ἑλληνικὴ Ἐπανάστασις», Κόκκινος Διονύσιος
