Η διεθνοποίηση του κινεζικού νομίσματος και η όλο πιο στενή σχέση συνεργασίας Πεκίνου-Μόσχας στον τομέα της ενέργειας φιλοδοξούν να σπάσουν το μονοπώλιο του δολαρίου
Του ΜΩΥΣΗ ΛΙΤΣΗ*
Σε ένα ακόμη βήμα προς τη διεθνοποίηση του κινεζικού νομίσματος, προχώρησαν πρόσφατα οι βρετανικές αρχές, επιτρέποντας για πρώτη φορά σε τράπεζα του λονδρέζικου Σίτι να συναλλάσσεται στο κινεζικό γουάν. Η συμφωνία αυτή σε συνδυασμό με την πρόσφατη συμφωνία Ρωσίας-Κίνας για μεταφορά ρωσικού αερίου καθώς και η συμφωνία για πληρωμές στα μεταξύ τους εθνικά νομίσματα, δείχνει για μία ακόμη φορά την αυξανόμενη ισχύ των δύο αυτών χωρών ως ανερχόμενων οικονομικών υπερδυνάμεων. Αν και είναι πρόωρο να μιλά κανείς για άμεση απειλή στην παντοκρατορία του δολαρίου, η στενότερη συνεργασία Μόσχας-Πεκίνου σε ζητήματα ενέργειας, ενισχύει τις προσπάθειες Ρωσίας και Κίνας για τη δημιουργία ενός νέο πολυμερούς διεθνούς νομισματικού συστήματος, το οποίο δεν θα στηρίζεται αποκλειστικά στο δολάριο. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή ξεκινώντας από την πιο πρόσφατη είδηση, που είδε το φως της δημοσιότητας στα διεθνή ΜΜΕ.
Η κινεζική Τράπεζα του Λαού(People’s Bank of China), η κεντρική τράπεζα της χώρας, ανέθεσε στην Κινεζική Τράπεζα Ανοικοδόμησης(China Construction Bank), να είναι η πρώτη Εκκαθαριστική τράπεζα(clearing bank) στη Βρετανία και το Σίτι που θα συναλλάσσεται σε κινεζικό γουάν. Η Εκκαθαριστική τράπεζα είναι μία κατηγορία τραπεζών στη Βρετανία αρμόδια για την εκκαθάριση επιταγών. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν οι σημαντικότερες τράπεζες της χώρας.
Με τον τρόπο αυτό η Κίνα η οποία είναι πλέον η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο μετά τις ΗΠΑ, προωθεί τη χρήση του νομίσματος της στο διεθνές εμπόριο, ενώ το Λονδίνο εξελίσσεται σε κυρίαρχο χρηματοπιστωτικό κέντρο για συναλλαγές στο κινεζικό νόμισμα.
Σταδιακή μετατρεψιμότητα
Το Πεκίνο έχει ξεκινήσει από τα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας τη σταδιακή πορεία προς την απελευθέρωση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του εθνικού της μομίσματος και την πλήρη διεθνοποίησή του. Η Κίνα εγκατέλειψε την πρόσδεση του γουάν με το δολάριο το 2005, προχωρώντας σε υποτίμηση προκειμένου να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών της-ζήτημα που προκαλεί κατά καιρούς τριβές στις σχέσεις Ουάσιγκτον-Πεκίνου καθώς μεγάλες αμερικανικές επιχειρήσεις παραπονιούνται για χειραγώγηση της ισοτιμίας του κινεζικού νομίσματος. Από το 2006 το γουάν βρίσκεται σε ελεγχόμενη διακύμανση έναντι καλαθιού νομισμάτων. Το γουάν το οποίο γίνεται αποδεκτό και στο περισσότερο διεθνοποιημένο(όσον αφορά τον χρηματοπιστωτικό τομέα) Χονγκ Κονγκ(σ.σ. ανήκει στην Κίνα αλλά διαθέτει πολιτική και νομισματική αυτονομία), είναι το όγδοο πιο εμπορεύσιμο νόμισμα στις διεθνείς συναλλαγές. Η ανακοίνωση για τη δημιουργία της πρώτης κινεζικής Εκκαθαριστικής τράπεζας στο Λονδίνο, συνέπεσε με την επίσκεψη στη Βρετανία στα μέσα Ιουνίου του Κινέζου πρωθυπουργού Λι Κεκιάνγκ και τη υπογραφή οικονομικών συμφωνιών ύψους 18 δισ. λιρών.
Στις συμφωνίες αυτές περιλαμβάνονται η συμφωνία αξίας 12 δισ. λιρών για μεταφορά υγροποιημένου φυσικού αερίου από τη βρετανική εταιρία πετρελαίου BP στην Κίνα καθώς και η υπογραφή συμφωνίας από τηνRolls-Royce για συνεργασία με δύο κινεζικές εταιρίες
παραγωγής πυρηνικής ενέργειας, την SNPTC και την CGN.
παραγωγής πυρηνικής ενέργειας, την SNPTC και την CGN.
Συμφωνήθηκε ακόμη η χορήγηση αδείας στην τράπεζα HSBC να επενδύει απευθείας στην κινεζική αγορά και η έγκριση δανειακών εγγυήσεων σε γουάν από την βρετανική υπηρεσία εξαγωγικών πιστώσεων.
Πιο κοντά Ρωσία και Κίνα
Τα κινεζικά ανοίγματα προς τη Δύση συνοδεύονται με την όλο και μεγαλύτερη σύσφιξη της οικονομικής συνεργασίας με τη Ρωσία. Η ελεγχόμενη από το ρωσικό κράτος Gazpromανακοίνωσε την υπογραφή συμφωνίας με την επίσης κρατική κινεζική εταιρία πετρελαίου China Petroleum Corp(CNPC) για τη μεταφορά φυσικού αερίου στην Κίνα.
Η αξία της συμφωνίας, που θα έχει διάρκεια 30 ετών, εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει τα 400 δισ. δολάρια. Ο διευθύνων σύμβουλος της Gazprom Αλεξέϊ Μίλερ χαρακτήρισε την εν λόγω συμφωνία ως «τη μεγαλύτερη σε ολόκληρη την ιστορία της ΕΣΣΔ και της Gazprom», προσθέτοντας ότι « θα χορηγηθούν περισσότερο από ένα τρισ. κυβικά μέτρα αερίου σε όλη τη διάρκεια ισχύος της συμφωνίας».
Παρόλο που δεν έχουν γίνει γνωστές οι λεπτομέρειες της συμφωνίας, εικάζεται ότι η αυξανόμενη συνεργασία Ρωσίας-Κίνας στα θέματα ενέργειας θα οδηγήσει στην απευθείας μεταξύ τους συναλλαγή σε γουάν και ρούβλι. Με δύο λόγια Ρωσία και Κίνα θα παρακάμψουν το αμερικανικό δολάριο, το οποίο εξακολουθεί να είναι το κυρίαρχο νόμισμα στις αγοραπωλησίες πετρελαίου, καθώς σήμερα είναι το βασικό διεθνές αποθεματικό νόμισμα.
Άλλωστε την ίδια στιγμή που υπογράφονταν η συμφωνία Gazprom-CNPC, η δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα της Ρωσίας, η VTB, υπέγραφε συμφωνία με την Τράπεζα της Κίνας για μεταξύ τους πληρωμές στα εθνικά νομίσματα.
Ρωσία και Κίνα έχουν ταχθεί, μετά την κρίση του 2008, υπέρ της δημιουργίας ενός νέου αποθεματικού νομίσματος, το οποίο θα στηρίζεται σε καλάθι νομισμάτων στο οποίο θα περιλαμβάνονται το δολάριο, το ευρώ, το γεν και η στερλίνα και ενδεχομένως το ρούβλι και το κινεζικό γουάν.
Ο Ρώσος πρωθυπουργός Ντμίτρι Μεντβέντεφ σε πρόσφατες δηλώσεις του στην ρωσική τηλεόραση τόνιζε ότι οι κυρώσεις που έχουν επιβάλλει η ΕΕ και οι ΗΠΑ θα αναγκάσουν τη Ρωσία να χρησιμοποιήσει το ρούβλι στις διεθνείς της εμπορικές συναλλαγές, καθιστώντας το «μετατρέψιμο σε αποθεματικό νόμισμα».
Η ισχύς του δολαρίου ως αποθεματικού νομίσματος επιτρέπει στις ΗΠΑ να ζουν «πέρα από τις δυνατότητες τους», καθώς υπάρχει αυξημένη ζήτηση για το νόμισμά τους. Έτσι εξηγείται εν μέρει το «παράδοξο» οι ΗΠΑ να είναι η πιο υπερχρεωμένη χώρα στον κόσμο-η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος πιστωτής της με αποθεματικά ύψους 3,8 τρισ. δολαρίων τα οποία στην πλειονότητά τους είναι αμερικανικά κρατικά ομόλογα-χωρίς αυτό να προκαλεί ανησυχίες για χρεοκοπία. Σημαντικό ρόλο παίζει βέβαια και η στρατιωτική ισχύς των ΗΠΑ και ο ρόλος τους ως παγκόσμιου χωροφύλακα.
Η αμφισβήτηση ωστόσο της ηγεμονίας του δολαρίου είναι άμεσα συνδεδεμένη με τις ευρύτερες γεωπολιτικές εξελίξεις. Ο Ιάπωνας πρωθυπουργός Σίνζο Άμπε επέλεξε την 70η επέτειο(1η Ιουλίου) από την ίδρυση του ιαπωνικού στρατού αυτοάμυνας για να ανακοινώσει τον τερματισμό του ιαπωνικού πασιφισμού. Ο Άμπε δήλωσε ότι οι ένοπλες δυνάμεις της Ιαπωνίας θα μπορούν πλέον να δρουν σε πολεμικές επιχειρήσεις εκτός συνόρων-μέχρι τώρα ο ιαπωνικός στρατός μπορούσε να δράσει μόνο σε περιπτώσεις αυτοάμυνας και άμεσης απειλής της εθνικής κυριαρχίας της Ιαπωνίας. Η απόφαση για αλλαγή του στρατιωτικού δόγματος της Ιαπωνίας συμπίπτει με την αυξανόμενη ένταση στις σχέσεις Ιαπωνίας-Κίνας γύρω από την αμφισβητούμενη κυριαρχία επί των νησιών Σενκάκου/Ντιαογού.
Πρόσφατα και η Γερμανία «απελευθερώθηκε» από το μεταπολεμικό ταμπού της μη στρατιωτικής ανάμειξης σε πολεμικές συρράξεις εκτός συνόρων, με τον πρόεδρο Γκιοαχίμ Γκάου να ζητά πρόσφατα πιο ενεργό στρατιωτική συμμετοχή της Γερμανίας στις διεθνείς εξελίξεις.
*Δημοσιογράφος-Οικονομικός Αναλυτής
Πηγές:
